GOU
Dasfalt organiseert inspiratieavonden over burgerparticipatie. Op donderdag 25 augustus kwam architect Tim van den Burg naar Gouda. Hij is in Breda een van de drijvende krachten achter de stichting BRAAK!, het stadsstrand Belcrum Beach en STEK, een broedplaats voor kunstenaars en creatieve ondernemers.
In Breda bloeit de burgerparticipatie. De stad kent een burgerbegroting die burgers rechtstreeks zeggenschap geeft over een deel van de gemeentelijke bestedingen. De neiging tot (over)regulering neemt af; ambtenaren zijn coöperatief omdat ze zien wat het de stad oplevert. De cultuur van samenwerking groeit. Dat is niet allemaal de verdienste van BRAAK!, maar de stad heeft nu wel een goed klimaat waarin van alles kan gedijen. Breda weet jonge mensen en studenten voor de stad te behouden. Dat heeft ook weer een versterkend effect.
BRAAK!
Breda heeft veel braakliggend terreinen in de buurt van het centrum. Dat is slecht voor de stad. BRAAK! wil voorkomen dat deze plekken vervallen raken en vergeten worden. Zij zien volop mogelijkheden om de terreinen te benutten voor tijdelijke projecten. Projecten die verrassen, inspireren of tot nadenken stemmen. Zichtbaar voor de inwoners van de stad. Zo geven ze ruimte met mogelijkheden terug aan de stad.
BRAAK! heeft de terreinen in kaart gebracht en er vervolgens met grote en kleine projecten de aandacht op gevestigd en er activiteiten ontplooid. Een mooi voorbeeld is een terrein dat werd volgegooid met skippyballen, zodat het een gigantische ballenbak leek. Opeens zágen mensen weer dat het terrein er was. Muurschilderingen, popup-exposities en andere blikvangers hadden een vergelijkbaar effect. Dit soort acties blijken goed te werken om het denken op gang te brengen over kansen en mogelijkheden. Neveneffect is ook dat BRAAK! bekend raakt in de stad, meer steun krijgt en over meer vrijwilligers kan beschikken. Mede daardoor krijgt de stichting kansen om langlopende projecten aan te pakken.
Les 1: organiseer ludieke dingen om op te vallen zodat de stad je leert kennen.
Les 2: als je iets doet, ga voor kwaliteit.
Belcrum Beach
Vier jaar geleden benaderde de gemeente BRAAK! over een vervuild stuk land langs het water van de Mark, dat bestemd was voor woningbouw die door de crisis uitbleef. BRAAK! heeft geluk met een wethouder met lef en een ambtenarenapparaat dat leert dat je met regels nog best creatief kunt omgaan en dat je ze soms zelfs kunt loslaten. Breda is zo een pilotgemeente geworden op het gebied van regelluwe zones.
Het terrein had een bedrijfsbestemming die er niet 1-2-3 af te krijgen was. De oplossing was snel gevonden: de bestemming werd ‘zandopslag met dagelijks bezoek’ en het stadsstrand Belcrum Beach kon beginnen. Regels zijn er niettemin. De brandweer komt toch controleren en met veiligheids- en hygiëneregels moet je ook in het belang van je bezoekers en je eigen organisatie zorgvuldig omspringen.
Belcrum Beach draait zonder subsidies en wordt volledig gerund door vrijwilligers. Samen met architecten en kunstenaars worden bijzondere paviljoens en meubels van restmaterialen gemaakt. Er is een moestuin in zakken. De zakken, gemaakt uit afval van de Noritfabriek, vormen ook een buffer die ervoor zorgt dat het zand op z’n plek blijft.
Les 3: geef een terrein een eigen karakter door er bijzondere dingen neer te zetten en werk daarbij samen met de creatieve sector.
Les 4: er is veel meer herbruikbaar materiaal dan je denkt!
Les 5: je kunt ook tussen de regels doorlezen J
Les 6: organiseer veel verschillende activiteiten om (nieuwe) mensen te trekken.
Les 7: zoek samenwerkingspartners die jou aanvullen, zo kun je veel doen zonder dat het veel kost.
STEK
Omdat het strand zo’n succes is, heeft gemeente BRAAK! in 2014 gevraagd ook een naburig terrein aan te pakken op het Bredase Haveneiland. Dit wordt een creatief bedrijventerrein. Anders dan op GOUDasfalt het geval is, begon STEK met niets: het terrein was kaal en leeg. Daarom was de opstartfase vrij lang (2 jaar).
STEK is begonnen met werkplekken in een bus en een boot, omdat die gewoon neergezet konden worden. Er wordt experimenteel gebouwd. Zo staat er inmiddels een strobalenpaviljoen als geluidsstudio. Hergebruik is ook op dit terrein de regel. Oud straatmeubilair krijgt hier een tweede leven. Oude verkeerslichten dienen als buitenverlichting. Oude zonnepanelen die elders vervangen worden krijgen een plek. Ze renderen niet meer optimaal maar leveren toch heel aardig op.
STEK herbergt zeer uiteenlopende bedrijven: van een vrij commerciële professionele brouwerij tot kleinschalige idealistische initiatieven op het gebied van duurzaamheid. Ondernemers die zich hier willen vestigen moeten pitchen voor een jury. Criteria zijn:
- Proeftuin: uniek, aanvullend op bestaande in de stad, eventueel experimenteel, innovatief of gericht op een nichemarkt
- Gedrevenheid: een initiatief straalt ambitie, moed en positivisme uit
- Verbinden: bereid te delen, samen te werken en bij te dragen aan het gebied
- Dynamiek: flexibel, aanpasbaar, uitbreidbaar en trekt mensen naar het gebied.
- Havengebied: passend bij het gebied, de haven, het water of de industrie
- Creativiteit: raakvlakken met de creatieve industrie
- Vrijheid/Onafhankelijkheid: een initiatiefnemer neemt zijn verantwoordelijkheid, is transparant, is ruimdenkend, zelfredzaam en zelfvoorzienend.
Alle bedrijven op STEK betalen huur; de één meer dan de ander. Dat hangt niet alleen af van de vierkante meters, maar ook van de aard van het initiatief. De brouwerij betaalt per vierkante meter meer dan de bouwer van bijenhotels. Huurders kunnen ook in natura bij te dragen door te klussen en te bouwen voor STEK. Huur aan de gemeente is de eerste jaren niet betaald omdat dat geen haalbare kaart was: er is tijd nodig om iets op te bouwen.
Ook voor een vooral op bedrijvigheid gericht terrein als STEK is aanloop belangrijk. Het terrein moet mensen trekken, zodat de stad ziet wat er gebeurt en wat er mogelijk is. Daarom bouwt STEK een escaperoom en een parcours voor freerunners en biedt het onderdak aan de waterscouts. Dat betekent wel balanceren tussen belangen. Reuring is leuk, maar je buren en de bedrijven op het terrein moeten er niet teveel last van hebben. Zeker bij evenenementen en verhuur heb je dat niet altijd in de hand; dat is een risicofactor.
Les 8: een sterke businesscase heb je niet in een jaar; bouw het langzaam op en laat het groeien.
Les 9: weet wat je wil en en maak scherpe en transparante keuzes.
Les 10: experimenteer er op los, daar is zo’n gekke plek voor.
Les 11: waak voor overlast; houd je buren te vriend.
Lees ook: